Beide wijzen energiemanagement aan als een cruciale randvoorwaarde voor Nederland                  
‍

Nederland staat op een kantelpunt    

Het antwoord is eenduidig – en urgent.
Deze maand verschenen twee gezaghebbende publicaties die de toekomst van Nederland schetsen vanuit heel verschillende perspectieven: economische groei enerzijds, energiesysteem anderzijds.
Toch convergen beide rapporten op één cruciaal punt: zonder slimme, digitale sturing van ons energiesysteem bereiken we noch onze economische, noch onze klimaatdoelen.    

‍

De energietransitie in Nederland staat op een kantelpunt. Niet omdat de ambities ontbreken, maar omdat de randvoorwaarden steeds vaker knellen.    

Rapport Wennink: energie blokkeert economische groei    

Peter Wennink stelt in zijn advies aan het kabinet een confronterende diagnose: Nederland heeft minimaal 1,5-2% structurele economische groei nodig om onze publieke voorzieningen betaalbaar te houden.
Die groei komt er alleen als we €151-187 miljard aan productiviteitsverhogende investeringen mobiliseren. Maar juist die investeringen blijven uit door verslechterde randvoorwaarden, waaronder de beperkingen van het elektriciteitsnet en de hoge energiekosten.    

De cijfers zijn hard: meer dan 14.000 bedrijven staan in de wachtrij voor een elektriciteitsaansluiting.
Nederlandse elektriciteitsprijzen voor de industrie zijn significant hoger dan in omliggende landen – in sommige gevallen 20 tot 50% meer dan bij concurrenten in België en Duitsland. Het gevolg? 75% van de verduurzamingsplannen in de regionale industrie kan niet tijdig doorgaan. Strategische sectoren zien hun concurrentiepositie eroderen.    

De kernboodschap van Wennink is helder: productiviteitsgroei is alleen mogelijk als energie beschikbaar, voorspelbaar en betaalbaar is. Dat betekent: meer doen met dezelfde aansluiting, dezelfde kilowatturen en dezelfde infrastructuur. Zonder slimme sturing van energie geen economische groei.    

Wenninks concrete aanbeveling: maak flexibel netgebruik de norm door financiële en regelgevende barrières weg te nemen.    

Actieagenda Digitalisering: grip krijgen op een vastlopend systeem    

De Actieagenda Digitalisering van het Energiesysteem (ADE), die minister Hermans op 11 december aan de Kamer stuurde, biedt het operationele antwoord. Het document, tot stand gekomen met bedrijven, netbeheerders en kennisinstellingen, stelt expliciet dat netcongestie, beperkte flexibiliteit en gebrek aan inzicht het energiesysteem onder druk zetten. Netverzwaring alleen is onvoldoende en te traag.    

De agenda formuleert daarom 29 concrete acties binnen vijf thema's, met één rode draad: digitalisering is een randvoorwaarde om het energiesysteem beter te benutten.    

Beter benutten van netwerkcapaciteit    

Digitalisering speelt een sleutelrol in het voorspellen en coördineren van opwek, opslag, verbruik en netbelasting. De minister is expliciet: "In het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) is 'beter benutten' daarom één van de drie actielijnen."    

Goed toegeruste deelnemers    

Energy Management Systemen (EMS) voor zowel huishoudens als bedrijven worden benoemd als instrumenten die "automatisch rekening houden met de ruimte op het net en goedkopere momenten om energie op te wekken of te gebruiken."    

Geïntegreerd en weerbaar elektriciteitssysteem    

Digitalisering brengt naast kansen ook nieuwe uitdagingen. Cyber- en fysieke weerbaarheid zijn essentieel voor een veilige en betrouwbare energievoorziening, met weerbaarheid tegen dreigingen én veerkracht bij verstoringen.    

De boodschap: zonder energiemanagement geen schaalbare oplossing voor netcongestie.    

Van energietool naar systeemoplossing    

Wanneer beide rapporten naast elkaar worden gelegd, verschuift de rol van energiemanagementsystemen fundamenteel. EMS is geen "energie-optimalisatie" meer, maar wordt kritische infrastructuur voor:    

1. Netcongestie doorbreken    

Door vraag en aanbod lokaal dynamisch af te stemmen op netcapaciteit reduceren EMS-systemen piekbelasting en maken ze bestaande infrastructuur optimaal bruikbaar – zonder fysieke verzwaring.    

2. Productiviteit binnen bestaande grenzen    

Intelligente sturing op basis van real-time tarieven en netbelasting maakt het mogelijk om door te groeien ondanks congestie, te elektrificeren zonder netverzwaring, en rendement te halen uit bestaande assets.    

3. Verduurzaming financieel haalbaar maken    

EMS synchroniseert lokale duurzame opwek en opslag met verbruik, waardoor verduurzamingsinvesteringen sneller terugverdienen en de business case sluit.    

4. Investeringszekerheid creëren    

Door grip te geven op kosten, risico's en toekomstbestendigheid vergroot EMS de bereidheid van bedrijven om te investeren in elektrificatie en verduurzaming.    

Daarmee is EMS geen technische verbetering, maar een digitale laag die economische activiteit mogelijk maakt binnen de grenzen van het net.    

Twee complementaire perspectieven    

Hoewel beide rapporten aangeven dat het cruciaal is om slimme flexibel sturing van energie, verschillen ze in aanpak: Wennink roept op tot acute actie en centrale regie met een Commissaris die binnen 100 dagen doorbraken moet forceren, terwijl de Actieagenda kiest voor een gefaseerde publiek-private aanpak tot 2035 waarbij sectoren zelf verantwoordelijk blijven.    

Concrete acties: wat de rapporten voorschrijven    

Beide documenten benoemen specifieke vervolgstappen:    

Uit Rapport Wennink:    

     •        Flexibel netgebruik de norm maken door financiële en regelgevende barrières weg te nemen    

     •        Energieprijzen concurrerend maken met België en Duitsland    

     •        Koppeling aan het Landelijk Actieprogramma Netcongestie    

Uit de Actieagenda Digitalisering:    

     •        Ontwikkeling van technische standaarden en communicatieprotocollen bij het NEN    

     •        Oprichting van de Gegevensuitwisselingsentiteit (GUE) voor energiedata, aangekondigd in de Energiewet    

     •        Uitrol van energiemanagementoplossingen voor flexibiliteit en automatische afstemming van vraag en aanbod bij huishoudens, bedrijven en energiegemeenschappen    

Conclusie: energiemanagement behoort tot de kritische energie infrastructuur    

Beide rapporten maken glashelder dat energiemanagement geen nice-to-have innovatie meer is. Het is kritische infrastructuur geworden:    

     •        Zonder EMS geen effectieve congestie-aanpak    

     •        Zonder EMS geen schaalbare elektrificatie    

     •        Zonder EMS geen productiviteitsgroei binnen bestaande netten    

     •        Zonder EMS geen beheersing van kosten, risico's en toekomstbestendigheid    

Het Rapport Wennink toont de economische noodzaak, de Actieagenda Digitalisering levert het operationele kader. Samen schetsen ze een toekomst waarin het energiesysteem lokaal, digitaal en gestuurd is.    

De business case is niet langer theoretisch: investeren in EMS vandaag beperkt de netinvesteringen van morgen, creëert concurrentievoordeel voor het Nederlandse bedrijfsleven, en maakt de energietransitie betaalbaar én haalbaar. Bedrijven kunnen nu al aan de slag zonder te wachten op netverzwaring en krijgen meer regie over hun eigen energie.    

De echte vraag is daarom niet óf energiemanagement nodig is, maar hoe snel we het durven opschalen – en of we dat doen met oplossingen die betrouwbaar, veilig en toekomstvast zijn.